सुनीता विल्यम्सः जिद्द आणि चिकाटीची प्रेरणादायी कहाणी प्रा. माधुरी पाटील

सुनीता विल्यम्सः जिद्द आणि चिकाटीची प्रेरणादायी कहाणी

प्रा. माधुरी पाटील

क्रिस्टोफर नोलनच्या 'इंटरस्ट्रेलर' चित्रपटात आपण एका काल्पनिक अंतराळ प्रवासाचा अनुभव घेतला. पण कल्पना करा, सुनीता विल्यम्स यांनी हे प्रत्मक्षात जगले आहे! फक्त एका दिवसासाठी नाही, तर तब्बल २८७दिवस आणि पृथ्वीच्या ४५७७ परिक्रमा पूर्ण करत त्या सुरक्षितपणे पृथ्वीवर परतल्या. ही केवळ एक घटना नाही, तर जिद्द, चिकाटी आणि प्रतिकूल परिस्थितीतही जिंकण्याच्या दुर्दम्स इच्छाशक्तीची प्रेरणादायी कथा आहे.

सुनीता विल्यम्स यांचा अंतराळ प्रवास म्हणजे केवळ एक विक्रम नाही, तर मानवी क्षमतेची साक्ष आहे. मर्यादित संसाधने आणि प्रतिकूल परिस्थितीतही त्यांनी आपले कार्य यशस्वीपणे पूर्ण केले. त्यांचे धैर्य आणि समर्पण भावी पिढ्यांना प्रेरणा देणारे आहे.

या प्रवासाची आठवण काढताना, कल्पना चावला यांच्या आठवणी मनात दाटून येतात. सुनीता विल्यम्स आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांचे सुरक्षितपणे पृथ्वीवर परतणे ही कल्पना चावला यांना मिळालेली खरी श्रद्धांजली आहे. कल्पना चावला यांचा वाढदिवस नुकताच दोन दिवसांपूर्वी झाला होता. त्याही आज आकाशातून या धाडसी अंतराळवीरांना आशीर्वाद देत असतील.

कल्पना चावला यांनी अंतराळात पहिले पाऊल ठेवून भारतीय महिलांसाठी एक नवीन आदर्श निर्माण केला.

त्यांच्या पावलावर पाऊल ठेवून सुनीता विल्यम्स यांनी अंतराळात दीर्घकाळ वास्तव्य करून नवा इतिहास

रचला. या दोन्ही मराठी विरांगणांनी दाखवून दिले की, महिला कोणत्याही क्षेत्रात पुरुषांपेक्षा कमी नाहीत. सुनीता विल्यम्स यांचा हा प्रवास आपल्याला शिकवतो की, जीवनात कितीही अडचणी आल्या तरी आपल्या ध्येयावर ठाम राहिले पाहिजे. जिद्द आणि चिकाटीच्या जोरावर आपण कोणतेही शिखर गाठू शकतो. त्यांचे कार्य नेहमीच आपल्या सर्वांसाठी प्रेरणादायी राहील.

सुनीता लिन विल्यम्स, एक अशी व्यक्ती जिने अंतराळात दीर्घकाळ वास्सुव्य करून इतिहास रचला. त्यांचे जीवन म्हणजे जिद्द, चिकाटी आणि ध्येयाप्रती असलेल्या समर्पणाचा उत्कृष्ट नमुना आहे. एका सामान्य कुटुंबात जन्मलेल्या सुनीता यांनी आपल्या असामान्य कर्तृत्वाने जगाला अचंबित केले.

बालपण आणि शिक्षणः

सुनीता विल्यम्स यांचा जन्म १९ सप्टेंबर १९६५ रोजी अमेरिकेतील ओहायो राज्यातील युक्लिड येथे झाला. त्यांचे वडील डॉ. दीपक पंड्या हे मूळचे गुजरातचे, तर आई उर्सुलीन बोनी पंड्या स्लोव्हेनियन वंशाच्या होत्या. सुनीता यांचे बालपण मॅसॅच्युसेट्स राज्यातील नीडहॅम येथे गेले. त्यांना लहानपणापासूनच धाडसी गोष्टींची आवड होती. घोडेस्वारी, नौकानयन आणि धावणे यांसारख्या अॅथलेटिक अॅक्टिव्हिटीजमध्ये त्या नेहमीच सक्रिय होत्सा.

सुनीता यांनी १९८३ मध्ये नीडहॅम हायस्कूलमधून शिक्षण पूर्ण केले. त्यानंतर त्यांनी अमेरिकेच्या नौदल अकादमीतून (United States Naval Academy) १९८७ मध्ये भौतिक विज्ञानात पदवी प्राप्त केली. नंतर त्यांनी फ्लोरिडा इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमधून (Florida Institute of Technology) अभियांत्रिकी व्यवस्थापनात पदव्युत्तर शिक्षण पूर्ण केले. नौदलातील कारकीर्दः

पदवी पूर्ण केल्यावर सुनीता यांनी अमेरिकन नौदलात (United States Navy) हेलिकॉफ्र पायलट म्हणून रुजू झाल्या. त्यांनी नौदलात अनेक महत्त्वाच्या जबाबदाऱ्या पार पाडल्या. त्या हेलिकॉप्ट्र पायलट, प्रशिक्षक आणि चाचणी पायलट म्हणून काम करत होत्या. त्यांच्या उत्कृष्ट कामगिरीमुळे त्यांना अनेक पुरस्कार आणि सन्मान मिळाले.

नौदलात काम करत असतानाच सुनीता यांना अंतराळवीर बनण्याची प्रेरणा मिळाली. त्यांनी अनेकदा नासाच्या (NASA) अंतराळवीर निवड प्रक्रियेत अर्ज केला आणि अखेर १९९८ मध्ये त्यांची निवड झाली.

नासा आणि अंतराळ प्रवासः

नासाच्या अंतराळवीर प्रशिक्षण कार्यक्रमात सुनीता यांनी कठोर प्रशिक्षण घेतले. त्यांना अंतराळ यानाचे संचालन, अंतराळात चालणे (spacewalks), आणि आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकातील (International Space Station - ISS) वैज्ञानिक प्रयोग यांसारख्या अनेक गोष्टींचे प्रशिक्षण देण्यात आले.

सुनीता विल्यम्स यांनी दोन अंतराळ मोहिमांमध्ये भाग घेतलाः

1. एक्सपेडिशन १४/१५ (Expedition 14/15): डिसेंबर २००६ मध्ये 'डिस्कव्हरी' (Discovery) या अंतराळ यानातून सुनीता यांनी त्यांची पहिली अंतराळ मोहीम सुरू केली. या मोहिमेत त्यांनी

आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकात अनेक वैज्ञानिक प्रयोग केले आणि चार वेळा अंतराळात चालण्याचा विक्रम केला. त्यांनी एकूण २९ तास आणि १७ मिनिटे अंतराळात चालण्याचा विक्रम केला.

2. एक्सपेडिशन ३२/३३ (Expedition 32/33): जुलै २०१२ मध्ये सोयुझ टीएमए-०५एम' (Soyuz TMA-05M) या रशियन अंतराळ यानातून सुनीता यांनी त्यांची दुसरी अंतराळ मोहीम सुरू केली. या मोहिमेत त्यांनी आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकाचे नेतृत्व केले आणि अनेक महत्त्वाचे प्रयोग केले. त्यांनी अंतराळात मॅरेथॉन धावण्याचा विक्रमही केला.

सुनीता विल्यम्स यांनी त्यांच्या दोन्ही मोहिमांमध्ये एकूण ३२२ दिवस अंतराळात वास्तव्य केले. त्यांनी महिला अंतराळवीरांमध्ये सर्वाधिक काळ अंतराळात राहण्याचा विक्रमही आपल्या नावावर केला.

पुनर्वसन कार्यक्रमः

सुनीता विल्यम्स आणि बुच विल्मोर या दोघांचे पृथ्वीवर सुरक्षित आगमन स्पेसएक्सच्या ड्रॅगन कॅप्सूलमुळे शक्य झाले. हे कॅप्सूल फ्लोरिडाच्या किनारपट्टीवर यशस्वीरित्या उतरले. उतरल्यानंतर, पुनर्प्राप्ती पथकांनी त्यांना मदत केली. पृथ्वीच्या गुरुत्वाकर्षणाशी पुन्हा जुळवून घेण्साच्या आव्हानांना सामोरे जात असतानाही ते दोघेही आनंदी दिसत होते, हात हलवत आणि हसत होते.

नासाच्या मानक प्रोटोकॉलनुसार, विल्यम्स आणि विल्मोर यांना ह्यूस्ट्रन येथील नासाच्या जॉन्सन स्पेस सेंटरमध्ये ४५ दिवसांच्या पुनर्वसन कार्यक्रमातून जावे लागेल. सूक्ष्मगुरुत्वाकर्षणाच्या दीर्घकाळ संपर्कामुळे उद्भवणाऱ्या शारीरिक समस्या, जसे की स्मायूंचा क्षीणपणा आणि संतुलनाच्या समस्या, यांच्यावर हा कार्यक्रम लक्ष केंद्रित करतो. त्यांच्या कुटुंबासोबत पुन्हा एकत्र येण्यापूर्वी त्यांची तब्येत सुधारणे आवश्यक आहे.

अंतराळातील अनुभवः

अंतराळात वास्तव्य करणे हे सोपे काम नाही. सुनीता यांनी गुरुत्वाकर्षणाचा अभाव, मर्यादित संसाधने आणि एकाकीपणा यांसारख्या अनेक आव्हानांचा सामना केला. त्यांनी आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकातील दैनंदिन जीवनाबद्दल अनेक मनोरंजक गोष्टी सांगितल्या. अंतराळात अन्न खाणे, झोपणे आणि व्यायाम करणे यांसारख्या साध्या गोष्टीही वेगळ्या पद्धतीने कराव्या लागतात.

सुनीता यांनी अंतराळातून पृथ्वीचे सुंदर दृश्य पाहिले. त्यांनी पृथ्वीचे फोटो आणि व्हिडिओ काढून जगाला दाखवले. त्यांच्या अनुभवांनी लोकांना पृथ्वीचे महत्त्व आणि अंतराळाचे सौंदर्य समजावले.

प्रेरणादायी व्यक्तिमत्त्वः

सुनीता विल्यम्स यांचे व्यक्तिमत्त्व अत्यंत प्रेरणादायी आहे. त्यांनी आपल्या कार्यामुळे अनेक लोकांना, विशेषतः मुलींना, विज्ञान आणि तंत्रज्ञानात करिअर करण्यासाठी प्रेरणा दिली आहे. त्या नेहमीच तरुणांना आपल्या स्मृप्नांचा पाठपुरावा करण्याचा सल्ला देतात.

सुनीता यांनी अनेक शाळा आणि महाविद्यालयांना भेट देऊन विद्यार्थ्यांना अंतराळ संशोधनाबद्दल माहिती दिली. त्यांनी विद्यार्थ्यांना विज्ञान आणि गणिताचे महत्त्व सांगितले आणि त्यांना प्रश्न विचारण्यासाठी प्रोत्साहित केले.

पुरस्कार आणि सन्मानः

सुनीता विल्यम्स यांना त्यांच्या उत्कृष्ट कार्यासाठी अनेक पुरस्कार आणि सन्मान मिळाले आहेत. त्यांना नासाने 'नासा स्पेस फ्लाइट मेडल' (NASA Space Flight Medal) आणि 'नासा डिस्टिंग्विश्ह सर्व्हिस मेडल' (NASA Distinguished Service Medal) यांसारखे महत्त्वाचे पुरस्कार दिले आहेत. भारत सरकारने त्यांना 'पद्मभूषण' पुरस्काराने सन्मानित केले आहे.

प्रा. माधुरी पाटील

आर. सी. पटेल इंग्लिश मीडियम ज्युनियर कॉलेज, शिरपूर